وفا ثابتی در نهمین نشست گفتمان شهر با عنوان «مهدیه حاجی عابدزاده و آسیب‌شناسی تخریب آثار هویتی مشهد» گفت: جامعه المصطفی به صورت کتبی به سازمان میراث فرهنگی تعهد داده است که بنای مهدیه را به صورت عین به عین زیر نظر کارشناسان میراث بازسازی کند و من خودم شخصاً نامة این تعهد را از جناب آقای مهدوی مهر گرفته‌ام. این نشست یکشنبه سوم بهمن 1395 با حضور وحید جلیلی، معاون فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد، وفا ثابتی، رئیس پایگاه میراث فرهنگی ثامن و رضا سلیمان نوری، پژوهشگر و عضو انجمن چهارباغ در پژوهشکده ثامن برگزار شد.
در بخش نخست نشست وفا ثابتی با اشاره به نقش مهدیه عابدزاده در تاریخ معاصر کشور، گفت: هدف ما تخریب مهدیه و مستقر کردن بنایی با کارکرد دیگر نبوده است. وی ادامه داد: مهدیه در تاریخ معاصر ما نقش اجتماعی بسیار پررنگی داشته است. اما از زمان بیماری مرحوم عابدزاده فعالیت و رونق آنجا دیگر مثل سابق نبود و با مرگ ایشان این ساختمان برای مدت‌ها بدون استفاده مانده بود. تا اینکه ورثة مرحوم عابدزاده ملک را به جامعه المصطفی هبه می‌کنند. جامعه المصطفی که متولی آموزش تعالیم دینی به جهان تشیع است، تصمیم می‌گیرد با احداث بنایی جدید در آن مکان فعالیت‌هایش را توسعه دهد. در این زمینه آنها از سازمان میراث فرهنگی استعلام کردند و چون هنگام استعلام، این بنا در فهرست آثار ملّی ثبت نشده بود، سازمان به لحاظ حقوقی مسئولیتی در قبال آن نداشت. اما بعد از اعتراض‌های مردمی که واقعا جای تقدیر دارد و پشتوانة بزرگی برای سازمان میراث فرهنگی است، سازمان وارد شد و خواستار توقف فعالیت‌های جامعه المصطفی شد.
رئیس پایگاه میراث فرهنگی منطقه ثامن ادامه داد: در بررسی‌هایی که انجام شده بود، خود بنا مداخله‌هایی زیادی دیده بود و سیما و منظر آن با عکس‌های گذشته تفاوت زیادی داشت. بنابراین این امکان پیش آمد که برای بازآفرینی آن راه‌حلی پیدا کنیم. تأکید می‌کنم که نظر سازمان میراث فرهنگی این است که همان نظام فعالیتی با همان کارکردها در آن مکان مجدداً جاری بشود. بنابراین قرار براین شد که با روش آناستیلوز یا بازسازی سبکی با مختصری جابه‌جایی فضای لازم برای احداث یک بنای آموزشی به طوری که شرایط و ویژگی‌های کالبدی آن با بنای مهدیه متناسب باشد، فراهم شود. ولی تأکید بر اینکه بنا به صورت عین به عین و با همان مصالح و ترکیب و کالبد بازسازی شود برای این است که درک بصری‌ای که مردم از بنای مهدیه دارند دوباره تداعی شود. بنابراین هم نظام فعالیتی مهدیه برای ما مهم است و هم کالبد بنا.
وی دربارة تعهد کتبی جامعه المصطفی به سازمان میراث فرهنگی در زمینة بازسازی عین به عین بنای مهدیه گفت: جامعه المصطفی به صورت کتبی به سازمان میراث فرهنگی تعهد داده است و جناب آقای مهدوی مهر ایشان در نامه‌شان به میراث اشاره کرده‌اند که همان نظام فعالیتی و همان سیستم معماری را تحت نظر کارشناسان میراث فرهنگی دوباره احیا می‌کنند. اما شاید اعتراض دوستان بیشتر ناظر به بحث اصالت باشد که در این زمینه باید بگویم در سازمان میراث فرهنگی واژه اصالت را بیشتر برای نفایس ملی به کار می‌بریم. اما مهدیه عابدزاده در این فهرست قرار نمی‌گرفت و بنابراین اجازه داریم که با ساخت عین به عین آن، ارزش‌های مادی و معنوی این بنا را دوباره به آن برگردانیم.
رضا سلیمان نوری که دومین سخنران این نشست بود با طرح این پرسش که چرا مهدیه مهم است، گفت: به گواه تمام کسانی که قلم زدند در تمام کشور ما، مهدیه مرحوم عابدزاده نخستین بنایی است که با عنوان «مهدیه» ساخته شده و با توجه به اسناد موجود این نخستین بودن برای مهدیه که در سال 1326 ساخته شده است از دلایل مهم ممانعت تخریب به حساب می‌آید. وی افزود: مهدیه عابدزاده اولین مکان خصوصیِ مذهبی بوده که در اعیاد مذهبی از نیروی برق برای آذین‌بندی استفاده شده است. همچنین مهدیه عابدزاده نخستین مدرسة علمیه شبانة کشور بوده برای اهالی بازار که ابتدا زبان عربی و سپس مکاسب برای نحوه خرید و فروش معاملات اسلامی تدریس می‌شده است.
این پژوهشگر ایران‌شناسی با اشاره به اینکه مهدیه نخستین بنا از بناهای دوازده‌گانة ساخته شده توسط مرحوم عابدزاده است، عنوان کرد: در گذر زمان بنای فاطمیه در طرح شارستان تخریب شد، نقویه بر اثر ساخت هتلی در نزدیک آن از بین رفت و مهدیه سومین اثر تخریب‌شده است. در واقع به جز عسکریه که در اختیار انجمن پیروان قرآن و حسنیه که در اختیار خانواده آهنچیان است، هفت بنای دیگر مرحوم عابدزاده در خطر تخریب هستند.
وی ادامه داد: در مهدیه نقاشی‌هایی با عنوان «هفت شهر عشق» وجود داشت که در واقع تصاویری از هفت شهر مقدس شیعیان وازده‌امامی بود، اما با تخریب مهدیه این آثار از بین رفتند.
سلیمان نوری افزود: مرحوم عابدزاده و شیخ محمود حلبی و محمّدتقی شریعتی عضو هیئت‌های مؤتلفه اسلامی و با فعالیت‌های سیاسی عجین بودند و به گواه نوشتارهای تاریخی مهدیه مکان جلسات دینی و سیاسی و همچنین پایگاهی انقلابی برای نهضت ملّی شدن صنعت نفت بوده است. همچنین از سال 32 تا 57 مهدیه مکان رجوع انقلابیون و سخنرانی‌های چهره های شاخصی چون نواب صفوی و آیت الله بروجردی و حضور آیت الله میلانی در اعیاد مذهبی بوده است.
رئیس هیئت مدیره انجمن چهار باغ ادامه داد: مقبره مرحوم عابدزاده نیز در مهدیه بود که با توجه به شخصیت ایشان و نقشی که در پرورش یک نسل در مشهد داشتند باید حرمت مقبره ایشان حفظ می‌شد.
وی با اشاره به قوانین شرایط ثبت که شامل شش بند می‌شود عنوان کرد: مهدیه عابدزاده مشمول شش بند می‌شود و شرایط ثبت را داشت و طبق خبری که در آبان ماه 95 در روزنامه خراسان انتشار یافت، مهدیه به ثبت رسیده و فعالان شهری از جمله شهرداری و میراث فرهنگی باید پیگری‌های لازم را به عمل می‌آوردند.
در ادامه این نشست ساسان نوروزی به عنوان کارشناس میراث فرهنگی از شخصیت مرحوم عابدزاده به عنوان چهره‌ای جریان‌ساز در عصر معاصر یاد کرد و گفت: فکر ایشان و نوع نگاهشان به نگرانی‌های جامعه در دوران تغییر و تحول باعث ساخت انسان‌هایی شد که از چهره‌های شاخص و تأثیرگذار در مشهد و جامعه بودند. وی با اشاره به این مطلب که ارزش آثار عابدزاده از چهارچوب قوانین سازمان میراث فرهنگی فراتر است و از نظر تاریخی و شأن ملّی بسیار ارزشمند است، افزود: طبق تعریف مفهوم اصالت در سازمان یونسکو، کاکرد بنا نسبت به کالبد بنا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و این موضوع، مفهوم اصالت را تغییر می‌دهد و تخریب و بازسازی آن به کارکرد و بنای مهدیه کمکی نخواهد کرد.
سپس محمّدجواد استادی که دبیر نشست بود، گفت: پژوهشکده ثامن به طور رسمی از جناب آقای مهدوی مهر، رئیس جامعه المصطفی و نمایندة ایشان جهت حضور در این جلسه و شفاف‌سازی و پاسخگویی به سؤالات در زمینة تخریب مهدیه دعوت کرد، اما این دوستان به دعوت پژهشکده پاسخی ندادند و جای آنها در این نشست جهت پاسخ به سؤالات شهروندان خالی است.
در ادامه وحید جلیلی دربارة تخریب بنای مهدیه گفت: با توجه با انتخاب شهر مشهد در سال 2017 به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام، تخریب این بنای تاریخی که کارکردهای فرهنگی و اجتماعی زیادی داشته است از ضعف‌های سیستم در حوزة هویتی شهر مشهد محسوب می‌شود.
وی افزود: دوران معاصر بنای باهویتی که محصول دورة جمهوری اسلامی باشد، نداریم و بناهای دوازده‌گانه عابدزاده نقطه عزیمت معماری در دوره جمهوری اسلامی محسوب می‌شود و مبتنی بر هویت انقلاب اسلامی ساخته شده و در این بناهای نه تنها مبنای فیزیکی بلکه مبنای ساختاری و هویتی هم رعایت شده است.
معاون فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد با اشاره به بی‌توجهی‌ها به آثار ملّی در ایران و مشهد اظهار کرد: همت به پاسداشت و نگهداشت آثار ملّی از اهداف اساسی سازمان‌هایی چون شهرداری و سازمان میراث فرهنگی است. وی با انتقاد از نظام فعالیت‌های حوزه هویتی شهر گفت: در شورای راهبری پیوست فرهنگی پیشنهاد کردیم که به دلیل ملاحظات هویتی شهر از تخریب آثار تاریخی با کاربرد اجتماعی و فرهنگی جلوگیری به عمل بیاید.
گفتنی است که بخش پایانی این نشست به گفت‌وگوی حاضران با مسئولان و صاحب‌نظران اختصاص یافت.